Op het gebied van leefstijl zijn er de afgelopen jaren zowel gunstige als ongunstige ontwikkelingen geweest. Het percentage volwassen rokers is gedaald van 25% in 2015 naar 14% in 2040 (Synthese | Leefstijl en omgeving, z.d.). Maar meer volwassen Nederlanders hebben overgewicht: 49% in 2015 (6,6 miljoen mensen) vs 62% in 2040 (9,1 miljoen mensen).
Hoe gezond of ongezond iemand is, hangt samen met een combinatie van diverse leefstijl factoren. Wie niet rookt, maar veel alcohol drinkt kan net zo ongezond bevonden worden als iemand die rookt en nooit alcohol consumeert. Iemand met veel stress en weinig slaap kan net zo ongezond zijn als iemand die overgewicht heeft maar genoeg slaapt en vrijwel geen stress ervaart. Dit komt omdat elke facet van een ongezonde leefstijl de kans op chronische ziekte verhoogd. Hoe meer ongezond gedrag je vertoont, hoe groter het risico op het ontwikkelen van een chronische ziekte. De kwaliteit van leven wordt vervolgens aanzienlijk lager door het verlies van gezonde levensjaren door ziekte.Â
Naast de leefstijl factoren zijn ook de sociale en fysieke leefomgeving van belang. Luchtverontreiniging en de gezondheidsgevolgen van arbeid spelen ook een rol in het verliezen van gezonde levensjaren. Bij luchtverontreiniging verliezen we bijna 1 jaar, en ook de gezondheidsgevolgen van arbeid kunnen leiden tot 1 jaar verlies. Onze gezondheid wordt dus zowel beïnvloed door ons gedrag, leefstijl en de omgeving waarin we wonen, werken en leren. Sommige factoren staan verder van je af dan je leefstijl zelf. Doordat ze wel invloed hebben op gezondheid, worden dit de bredere determinanten van gezondheid genoemd (Synthese | Leefstijl en omgeving, z.d.).Â
Andere factoren om rekening mee te houden zijn de persoonsgebonden determinanten die ongezond gedrag veroorzaken. Dit zijn determinanten die zich kunnen ontwikkelen door persoonsgebonden genen, gedrag en omgevingsfactoren. Een hoge bloeddruk, hoge bloedsuikerspiegel en overgewicht zijn de belangrijkste determinanten. De persoonsgebonden determinanten samen veroorzaken iets minder sterfte en chronische ziektes dan gedrag, maar brengen wel hogere zorguitgaven met zich mee (10 miljard).
Ongezond gedrag veroorzaakt dus meer ziektelast. Hierdoor overlijden meer mensen vroegtijdig en stijgen ook de zorggebruik. Roken is de hoogste oorzaak van sterfte en ziekte als we kijken naar ongezond gedrag. 80% van de gevallen van longkanker en COPD wordt toegewezen aan roken (in ’t Panhuis – Plasmans et al., 2012).
Ongezonde leefgewoonten dragen dus bij aan de zorgkosten. Van ongezond gedrag zorgt roken voor de hoogste kosten. Toch vormen deze kosten slechts 3,8% van de totale zorgkosten van 74,9 miljard euro die in 2010 in Nederland in totaal aan zorg werd uitgegeven. Op de tweede plek komt diabetes, welke in ruim 44% van de gevallen veroorzaakt wordt door overgewicht (in ’t Panhuis – Plasmans et al., 2012)t.Â
Mensen vertonen ongezond gedrag omdat dit sneller als leuk wordt ervaren en dit korte termijn voldoening geeft en sociale beloning. In je eentje zal je minder snel geneigd zijn om een fles wijn open te trekken en op te drinken dan wanneer je met meerdere mensen in een sociale setting zit. Soms stimuleert een sociale setting tot gezond gedrag, zoals samen naar de sportschool gaan, maar vaker is dit ongezond- dan gezond gedrag.Â
Beschikken over de juiste kennis om gezond gedrag te kunnen uitvoeren is de eerste stap in de juiste richting.
in ’t Panhuis – Plasmans, M., Luijben, G., & Hoogenveen, R. (2012). Zorgkosten inzet van verkiezingsgevecht. Mednet, 5(8), 13–15. https://doi.org/10.1007/s12462-012-225-7
Synthese | Leefstijl en omgeving. (z.d.). Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Geraadpleegd op 3 juni 2021, van https://www.vtv2018.nl/leefstijl-en-omgeving
